Pelvik taban, leğen kemiği içerisinde bulunan mesane, rektum ve üreme organlarını destekleyen kas, bağ ve fasyadan oluşan hamak şeklinde bir yapıdır . Pelvik taban kasları coccygeus, levator ani ve piriformis olarak adlandırılır. Pelvik tabanda idrar yolu, anüs ve vajina gibi yapılar bulunur ve pelvik tabanın sağlığı bu yapıların fonksiyonunu etkiler.
Pelvik taban egzersizleri, bu kasları güçlendirmek ve pelvik taban fonksiyon bozukluklarını önlemek veya tedavi etmek için yapılır. Pelvik taban fonksiyon bozuklukları arasında idrar kaçırma, organ sarkmaları, vajinismus, orgazm sorunu gibi cinsel fonksiyon bozuklukları sayılabilir . Pelvik taban egzersizleri hem kadınlar hem de erkekler için faydalıdır.
Pelvik taban egzersizleri nasıl yapılır?
Pelvik taban egzersizleri yapmak için öncelikle pelvik taban kaslarını tanımak gerekir. Bu kaslar idrar yaparken veya gaz çıkarmaya çalışırken kullandığımız kaslardır. Bu kasları sıkıp gevşeterek egzersiz yapabiliriz. Bu egzersize Kegel egzersizi denir.
Kegel egzersizi yapmak için şu adımları izleyebilirsiniz:
- İdrar yaparken idrar akışını durdurmaya çalışın. Bu şekilde pelvik taban kaslarınızı hissedin. Bu kasları sıkıp bırakarak idrar akışını kesip başlatın. Bu işlemi birkaç kez tekrarlayın. Ancak bu işlemi sadece pelvik taban kaslarınızı tanımak için yapın. Sık sık idrar yaparken Kegel egzersizi yapmak mesane enfeksiyonu riskini artırabilir.
- İdrar yapmadığınız bir zamanda pelvik taban kaslarınızı sıkın ve 3-5 saniye tutun. Sonra gevşeyin ve 3-5 saniye dinlenin. Bu işlemi 10 kez tekrarlayın. Bu bir set oluşturur. Günde 3 set yapabilirsiniz.
- Pelvik taban kaslarınızı hızlı hızlı sıkıp bırakın. Bu işlemi 10 kez tekrarlayın. Bu da bir set oluşturur. Günde 3 set yapabilirsiniz.
- Pelvik taban kaslarınızı sıkarken aynı zamanda karın, kalça ve bacak kaslarınızı da sıkın. 3-5 saniye tutun ve sonra gevşeyin. Bu işlemi 10 kez tekrarlayın. Bu da bir set oluşturur. Günde 3 set yapabilirsiniz.
Kegel egzersizlerini istediğiniz zaman ve yerde yapabilirsiniz. Otururken, ayakta dururken veya yatarken yapabilirsiniz. Egzersizleri yaparken nefesinizi tutmayın, normal nefes alıp verin.
Kegel egzersizlerinin resimli anlatımı için veya numaralı kaynaklara bakabilirsiniz.
Pelvik taban egzersizlerinin faydaları nelerdir?
Pelvik taban egzersizleri pelvik taban kaslarını güçlendirerek aşağıdaki faydaları sağlar:
- İdrar kaçırma sorununu azaltır veya önler. Hem stres tipi (hapşırma, öksürme, gülme gibi durumlarda) hem de sıkışma tipi (idrar yapma ihtiyacı hissedildiğinde) idrar kaçırma için etkilidir.
- Organ sarkmalarını azaltır veya önler. Pelvik taban kasları zayıfladığında mesane, rahim veya rektum aşağı doğru sarkabilir. Bu durum ağrı, basınç hissi, idrar yapma veya dışkılama güçlüğü gibi sorunlara neden olabilir. Pelvik taban egzersizleri bu organlara destek sağlayarak sarkmayı engelleyebilir.
- Cinsel fonksiyon bozukluklarını azaltır veya önler. Pelvik taban kasları cinsel ilişki sırasında vajina ve penisin sıkılığını ve kan akışını etkiler. Pelvik taban egzersizleri bu kasları güçlendirerek vajinismus, orgazm sorunu, ereksiyon sorunu gibi cinsel problemleri çözebilir veya iyileştirebilir .
- Doğum sonrası iyileşmeyi hızlandırır. Pelvik taban egzersizleri hamilelik ve doğum sırasında zorlanan pelvik taban kaslarının toparlanmasına yardımcı olur. Ayrıca doğum sırasında pelvik taban kaslarını gevşetmeyi kolaylaştırır.
Pelvik taban egzersizleri yaparken nelere dikkat edilmelidir?
Pelvik taban egzersizleri yaparken aşağıdaki noktalara dikkat etmek gerekir:
- Pelvik taban kaslarını doğru şekilde tanımak ve sadece bu kasları çalıştırmak önemlidir. Karın, kalça, bacak veya yüz kaslarını gereksiz yere germemek gerekir.
- Egzersizleri düzenli olarak yapmak faydayı artırır. Günde en az 3 set yapmak ve bunu bir alışkanlık haline getirmek gerekir.
- Egzersizleri yaparken nefesinizi tutmamak, normal nefes alıp vermeye devam etmek gerekir.
- Egzersizleri yaparken idrar yapmamak, mesaneyi tamamen boşalttıktan sonra yapmak gerekir. Aksi takdirde mesane enfeksiyonu riski artabilir.
- Egzersizlerin etkisini görmek için birkaç hafta veya ay sabretmek gerekir. Egzersizleri bırakmadan önce doktorunuza danışmak gerekir.
- Egzersizlerin yanlış yapılması veya aşırı yapılması pelvik taban kaslarında ağrı, spazm veya yorgunluk gibi sorunlara neden olabilir. Bu durumda egzersizleri bırakmak ve doktorunuza başvurmak gerekir.
Pelvik taban egzersiz aleti nedir?
Pelvik taban egzersiz aleti, pelvik taban kaslarını çalıştırmak için kullanılan bir cihazdır. Bu cihaz vajina veya anüs içine yerleştirilir ve elektrik akımı ile kasları uyarır. Bu şekilde pelvik taban kaslarının güçlenmesi ve fonksiyon bozukluklarının tedavisi amaçlanır.
Pelvik taban egzersiz aletinin faydaları şunlardır:
- Pelvik taban kaslarını doğru şekilde tanımak ve çalıştırmak zor olan kişilere yardımcı olur.
- Pelvik taban egzersizlerini düzenli olarak yapamayan kişilere alternatif bir yöntem
PELVİK TABAN REHABİLİTASYONU NEDİR?
Pelvik taban denilen bölge; leğen kemiğimizin altını kapatıp kaplayan kaslar, bağ dokusu, kan damarları, sinir, kemik ve ligamanlardan oluşmaktadır. Trombolin ya da hamağa benzetilmektedir.
Pelvik tabanın açılabilme, kapanabilme, destekleme, ve cinsellik fonksiyonları vardır. Bu fonksiyonları gerçekleştirmede en önemli rol alan tek aktif yapı pelvik taban kaslardır.
Pelvik taban kasları kuvvetli değillerse tam kapanma olmadığından idrarımızı (üriner inkontinans ) ve büyük abdestimizi kaçırma (fekal inkontinans) problemleri, pelvik taban kaslarıistemli bir şekilde gevşeyemediğinde de tam açılma olmadığından idrarı boşaltamama (retansiyon), kabızlık (konstipasyon) ve cinsel birliktelikte ağrı(disparoni) problemleri gibi problemler görülmektedir.
Pelvik tabanın destekleme fonksiyonu bozulduğunda bu yapının desteklediği organlarda sarkmalar ve fıtıklaşmalar (rektosel, sistosel vb.) oluşmaktadır. Zayıf pelvik taban kasları olan kişilerde bu rahatsızlıklar görülür ve bu kaslarında da aşağıya doğru bombeleşme oluşur.
Pelvik tabanda sinirler, kaslar ve bağdokusunda problemler oluştuğunda kadınlarda cinsel birliktelikte ağrı (disparoni) ve orgazm bozuklukları görülmektedir.
Pelvik taban fonksiyon bozukluğunun tipine göre uygulanacak tedavi yöntemleri değişmektedir.Fakat PTD’nun tipi ne olursa olsun pelvik tabana fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları mutlaka yapılmalıdır.
Pelvik taban kaslarına (PTK) yapılan değerlendirmelerden sonra bu kasların fonksiyonel durumuna karar verilir. Pelvik taban kasları fonksiyonel durumlarına göre 4’e ayrılır. Bu dört durumun tedavisinde uygulanan fizyoterapi yöntemleri birbirinden farklıdır. Pelvik taban kas egzersizleri: Pelvik taban kaslarının fonksiyonel durumuna göre (4 adet fonksiyonel durum) ne tip pelvik taban egzersizleri verileceğine karar verilir. Pelvik taban kaslarının durumuna göre kuvvetlendirme, gevşeme, koordinasyon ve endurans egzersizlerinden hasta için uygun olan bir egzersiz reçetesi hazırlanır.
STRES (AKTİVİTEYE BAĞLI) ÜRİNER İNKONTİNANS NEDİR ?
Stres üriner inkontinans efor,fiziksel zorlanma,koşma,hapşırma veya öksürme ile istemsiz idrar kaçırma olarak tanımlanır.
STRES ÜRİNER İNKONTİNANS NEDENLERİ
· Zayıf pelvik taban kasları ve ligamentleri
· Gebelik / Gebelik sayısı
· Vajinal doğum
· Aletli doğum (vakum veya forseps)
· Aşırı kilolu olma
· Kronik kabızlık
· Yaşlanma
· Menopoz
Kadınlarda en sık görülen inkontinans tipi olan stres üriner inkontinans,tüm şiddet düzeylerinde kadınların yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir.Bu yaygın tablonun önleme ve tedavisinde yapılacak genel değerlendirmeler ve pelvik taban değerlendirmesi ile başta pelvik taban kas egzersizleri olmak üzere size özel olarak egzersizler planlanır.
PELVİK ORGAN PROLAPSUSU (SARKMASI)
Pelvis içindeki organların aşağıya doğru vajinal kanala ve kanal dışına doğru yer değiştirmesidir.Pelvik organları yerinde tutan kas, ligaman (bağ) ve fasyanın (dokuları destekleyen bağ doku kompleksi) zayıflaması sonucu gelişir. Sistosel,rektosel,enterosel ve uterus prolapsusu gibi çeşitleri vardır.
Semptomları;
• Vajina veya belin alt kısmında aşağı doğru çekilme hissi
• Vajinada veya vajina dışında şişkinlik hissi
• Yavaşlamış idrar akışı, mesaneyi tam olarak boşaltamama hissiyatı, sık veya sıkışarak idrara gitme ve gülme hapşurma ile idrar kaçırma gibi üriner belirtiler
• Barsakları boşaltmada zorluk veya boşaltabilmek için vajinaya baskı yapma isteği gibi barsaklarla ilgili belirtiler
• Cinsel ilişki sırasında rahatsızlık
Pelvik organ sarkmasına ne sebep olur?
Pelvik organları destekleyen, pelvik sinir, bağ ve kas hasarının başlıca sebepleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Gebelik ve doğum vajen ve destek dokuların zayıflamasında ana neden olarak düşünülmektedir.
• Yaşlanma ve menapoz pelvik taban yapılarının daha da zayıflamasına neden olur.
• Pelvik taban üzerinde artmış basınca neden olan fazla kilo, kronik öksürük, ağır kaldırma, kronik kabızlık ve fazla ıkınma gibi durumlar .
Bu tablonun önleme ve tedavisinde yapılacak genel değerlendirmeler ve pelvik taban değerlendirmesi ile başta pelvik taban kas egzersizleri olmak üzere size özel olarak egzersizler planlanır.Pelvik taban kas egzersizleri pelvik taban kas kuvvetinizi arttırır ve prolapsus seviyelerini düşürüp yaşam kalitenizi arttırır.
PELVİK ORGAN PROLAPSUSU (SARKMASI)
Pelvis içindeki organların aşağıya doğru vajinal kanala ve kanal dışına doğru yer değiştirmesidir.Pelvik organları yerinde tutan kas, ligaman (bağ) ve fasyanın (dokuları destekleyen bağ doku kompleksi) zayıflaması sonucu gelişir. Sistosel,rektosel,enterosel ve uterus prolapsusu gibi çeşitleri vardır.
Semptomları;
• Vajina veya belin alt kısmında aşağı doğru çekilme hissi
• Vajinada veya vajina dışında şişkinlik hissi
• Yavaşlamış idrar akışı, mesaneyi tam olarak boşaltamama hissiyatı, sık veya sıkışarak idrara gitme ve gülme hapşurma ile idrar kaçırma gibi üriner belirtiler
• Barsakları boşaltmada zorluk veya boşaltabilmek için vajinaya baskı yapma isteği gibi barsaklarla ilgili belirtiler
• Cinsel ilişki sırasında rahatsızlık
Pelvik organ sarkmasına ne sebep olur?
Pelvik organları destekleyen, pelvik sinir, bağ ve kas hasarının başlıca sebepleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Gebelik ve doğum vajen ve destek dokuların zayıflamasında ana neden olarak düşünülmektedir.
• Yaşlanma ve menapoz pelvik taban yapılarının daha da zayıflamasına neden olur.
• Pelvik taban üzerinde artmış basınca neden olan fazla kilo, kronik öksürük, ağır kaldırma, kronik kabızlık ve fazla ıkınma gibi durumlar .
Bu tablonun önleme ve tedavisinde yapılacak genel değerlendirmeler ve pelvik taban değerlendirmesi ile başta pelvik taban kas egzersizleri olmak üzere size özel olarak egzersizler planlanır.Pelvik taban kas egzersizleri pelvik taban kas kuvvetinizi arttırır ve prolapsus seviyelerini düşürüp yaşam kalitenizi arttırır.
AŞIRI AKTİF MESANE NEDİR ?
Aşırı aktif mesane,idrarı yetiştirememe duygusunun çok sayıda gündüz ve gece idrar yapma ile birlikte olması ve bazen idrar kaçırmanın da buna eşlik etmesidir.
Belirtileri;
- Ani idrar yapma ihtiyacı ve bunun erteleyememe sıkıntısı
- Tuvalete yetişememe sonucu istemsiz idrar kaçırma
- Normalden daha sık idrar yapma ihtiyacı (günde 8'den fazla idrar yapmak)
- Gece idrar yapma ihtiyacı ile uyanma (Gece 1-2 kez idrar yapma ihtiyacı ile uyanma)
Aşırı aktif mesane kadınların yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir.Bu yaygın tablonun önleme ve tedavisinde yapılacak genel değerlendirmeler ve pelvik taban değerlendirmesi ile başta mesane eğitimi ve pelvik taban kas egzersizleri olmak üzere size özel olarak rehabilitasyon programı planlanır.
ÇOCUKLARDA PELVİK TABAN FİZYOTERAPİSİ
Çocuk ürogenital ve/veya anorektal bozukluklarında uygulanacak fizyoterapi yöntemleri yetişkinlerden çok da farklı değildir. Fizyoterapi yine ürogenital veya anorektal sistem veya her iki sistemin fonksiyonlarını başlatmayı, arttırmayı veya azaltmayı amaçlar. Ancak verilen eğitim çocuğun problemine, yaşına, karakterine ve sevdiği oyunlara göre modifiye edilir.
Çocuğun semptom ve tetkiklere yönelik bilgiler fizyoterapi programının belirlenmesinde çok ciddi bir öneme sahiptir. Mutlaka bütüncül bir bakışla değerlendirilmesi gerekmektedir. Çocuk ile ihtiyaç veya şikayetleri hakkında fikir alışverişinde bulunulup, yakın ve uzak hedefler belirlenir.
Pelvik taban kas eğitimi çok sayıda erkek üriner ve seksüel problemlerinde faydalıdır ve yaşla ilişkili olarak gerçekleşebilen genitoüriner fonksiyonel gerilemelerin önlenmesinde yararlı olabilmektedir.
Çocuklarda yapılan değerlendirmeler sonrasında semptomları azaltmak için nöromodülasyon, kuru yatak çalışmaları, enürezis alarmları, kataterle boşaltma yöntemleri, katetersiz boşaltma yöntemleri, yaşam stili değişiklikleri, mesane eğitimi, elektrik stimülasyonu, biyofeedback eğitimi, manuel teknikler, konnektif doku mesajı, kinezyobantlama, pelvik taban kas egzersizleri gibi farklı yöntemler kullanılabilmektedir.
ERKEKLERDE PELVİK TABAN FİZYOTERAPİSİ
Pelvik taban kasları erkeklerde genitoüriner sağlık için hayati öneme sahiptir.
Pelvik taban kas eğitimi, prostat cerrahisini takiben oluşan stres üriner inkontinans (idrar kaçırma), aşırı aktif mesane, işeme sonrası damlatma, erektil disfonksiyon, prematüre ejakülasyon (erken boşalma) ve levator ani kasının spazmından kaynaklanan pelvik ağrı gibi problemler meydana gelebilmektedir.
Hastaların fonksiyon bozukluklarının saptanması ve uygun tedavi yönteminin belirlenmesinde ayrıntılı değerlendirme gerekmektedir.
Hastalarda yapılan değerlendirmeler sonrasında semptomları azaltmak için kataterle boşaltma yöntemleri, katetersiz boşaltma yöntemleri, yaşam stili değişiklikleri, mesane eğitimi, elektrik stimülasyonu, biyofeedback eğitimi, manuel teknikler, konnektif doku mesajı, kinezyobantlama, pelvik taban kas egzersizleri gibi farklı yöntemler kullanılabilmektedir.
Pelvik taban kas eğitimi çok sayıda erkek üriner ve seksüel problemlerinde faydalıdır ve yaşla ilişkili olarak gerçekleşebilen genitoüriner fonksiyonel gerilemelerin önlenmesinde yararlı olabilmektedir.
